CECHY MAKROSKOPOWE
Dojrzałe owocniki
|
Owocniki o średnicy 1,0-2,0 cm. Najczęściej regularnie kuliste lub owalne, czasem guzowate lub cylindrycznie wydłużone. Powierzchnia owocnika gładka, matowa, czasem sprawiająca wrażenie delikatnie zamszowatej. Za młodu biało-szara, potem szaro-żółta, w fazie pełnej dojrzałości żółto-brązowa. Zawsze z licznymi ciemniejszymi plamami. Perydium grube, bardzo długo trwałe, na przekroju wyraźnie żółtawo-brązowe. Gleba o budowie komorowej. Komory hymenialne na przekroju drobne, owalne, wydłużone, o labiryntowatym przebiegu. U podstawy owocnika zawsze tworzy się niewielka, ciemno zabarwiona kolumella o nieregularnych kształtach. Gleba w owocnikach niedojrzałych kremowo-biała, potem, bladożółtawa do intensywnie żółtej. W pełnym stadium dojrzałości żółto-brązowa do czarno-brązowej. Warstwa tramy hymenialnej oddzielającej komory szarawa, długo odróżnialna od koloru gleby. Konsystencja dojrzałego owocnika sprężysta, zwarta. Smak nieznaczny, wodnisty. Zapach charakterystyczny, choć niezbyt intensywny, przywodzący na myśl muł, szlam, bagno.
|
CECHY MIKROSKOPOWE
Zarodniki H.thwaitesii |
Perydium 150-350 μm, zmienne w zależności od stopnia dojrzałości. Za młodu plektenchymatyczne, zbudowane z hialinowych strzępek 4-8 μm. W późniejszym okresie strzępki rozdymają się do postaci niewielkich owalnych komórek, by w fazie pełnej dojrzałości utworzyć struktury pseudoparenchymatyczne zbudowane z owalnych lub kulistych komórek 10-25 μm. Suprapellis o grubości 30-70 μm niezmienne przez cały cykl rozwojowy owocnika. Zbudowane z grubościennych strzępek o średnicy 5-12 μm, zabarwionych na żółto-brązowo, a później brązowo-czarno. Przebieg strzępek równoległy do powierzchni owocnika ale miejscami skośny lub nawet prostopadły. Trama perydialna i hymenialna zbudowane z cienkościennych, septowanych, hialinowych strzępek o grubości 2-6 μm, z tendencjami do miejscowego rozdymania się w drobnokomórkowe struktury pseudoparenchymatyczne. Bazydia średnio 20-40 x 5-10 μm, cylindryczne lub maczugowate, do fazy pełnej dojrzałości wypełnione żółtawą treścią. Najczęściej 1-2 zarodnikowe ale rzadko również 3-4 zarodnikowe. Cylindryczne, hialinowe bazydiole o rozmiarach 5-25 x 5-15 μm. Warstwa subhymenialna pseudoparenchymatyczna, utworzona przez 2-4 rzędy niewielkich, kulistych komórek o średnicy 3-10 μm. Zarodniki za młodu owalne do cytrynokształtnych, grubościenne, wypełnione jedną dużą lub kilkoma mniejszymi kroplami. Zarodniki otoczone szerokimi, grubymi 3-5 fałdami perysporium, widocznymi w zarodnikach ułożonych wertykalnie. W miarę rozwoju perysporium zarodniki przybierają kształty szerokoowalne do niemal kulistych. Za młodu hialinowe, potem bladożółte, wreszcie żółto-brązowe – finalnie czarno-brązowe. Szczyt zarodnika bezbarwny, obły, zaokrąglony czasem płaski 1-3 μm – widoczny tylko w zarodnikach na wczesnych etapach rozwoju. Apiculus wyraźny, gruby, cylindryczny, 2-6 μm. Wielkość dojrzałych zarodników wraz z fałdami perysporium 20-28 x 15-24 μm, średnio 24 x 19 μm, Q = 1,2-1,7, Qm= 1,4. Zaobserwowano rzadkie występowanie, pojedynczych zarodników anormatywnie dużych, przekraczających 35 μm długości i stanowiących >1% masy zarodników.
|
|
|
Szczegóły budowy perydium H.thwaitesii na kolejnych etapach rozwoju
|
|
SIEDLISKO |
Hymenogaster thwaitesii preferuje żyzne, humusowe gleby z grubą warstwą ściółki i zwiększoną zawartością węglanu wapnia. Najczęściej znajdowany na glebach o pH w zakresie 7,5-8,5. Mikoryzuje z szeregiem drzew liściastych. W polskich warunkach do najczęstszych należą Quercus, Fagus i Carpinus. Gatunek uznawany za typowy dla średnich położeń górskich ale znany też z siedlisk wyżynnych. Zdecydowanie unika siedlisk narażonych na zbyt silną operację słoneczną. Na polskich stanowiskach znajdowany w miejscach mocno zacienionych i bardzo wilgotnych. Owocniki w nielicznych grupach pojawiają się późnym latem i w zależności od warunków atmosferycznych rosną do późnej jesieni, a nawet zimy.
|
WYSTĘPOWANIE
|
Hymenogaster thwaitesii jest gatunkiem rzadkim. Znany z pojedynczych stanowisk z nielicznych krajów Europy: Wielkiej Brytanii, Francji, Niemiec i Czech. Podawany z Ameryki Północnej. W Polsce znaleziony po raz pierwszy w 2011 roku. Na obszarze Polski należy do jednych z najrzadszych gatunków w obrębie rodzaju.
Wyżyna Śląska – DF33, Grodziec k. Będzina, Sierpień 2011
Wyżyna Śląska – DF02, Psary k. Tarnowskich Gór, Sierpień 2016
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska – DF 66, Babice k. Chrzanowa, Listopad 2020
|